Vượt qua đại dịch Covid-19, Việt Nam vẫn là điểm đến hấp dẫn và là thị trường tiềm năng nhờ những nỗ lực hoàn thiện pháp luật. Việc Luật Đầu tư 2020 (có hiệu lực từ đầu năm) đưa ra những thay đổi mới về ngành nghề kinh doanh với hạn chế tiếp cận thị trường và đăng ký góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp (M&A) là một minh chứng. Bằng việc làm rõ những quy định chung nêu trên, Nghị định 31/2021/NĐ-CP (“Nghị định 31”) hứa hẹn sẽ tăng cường thu hút và mở rộng cơ hội cho nhà đầu tư nước ngoài trong thời gian tới. 

“Điểm danh” các ngành nghề hạn chế tiếp cận thị trường 

Nghị định 31 quy định cụ thể tên từng ngành nghề kinh doanh, tạo thành danh sách bao gồm: 

• 25 ngành nghề mà nhà đầu tư nước ngoài chưa được tiếp cận thị trường: kinh doanh vàng miếng, vàng nguyên liệu, đánh bắt/khai thác hải sản, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu hàng hóa, dịch vụ bưu chính công ích, hành chính tư pháp, lấy ý kiến, du lịch (trừ khách du lịch quốc tế)...; và 
• 59 ngành nghề kinh doanh mà nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường có điều kiện: quảng cáo, bảo hiểm, ngân hàng, chứng khoán, giáo dục, khai khoáng, dầu và khí, thương mại điện tử, casino... 

Danh sách trên và điều kiện cụ thể đối với từng ngành nghề kinh doanh sẽ được cập nhật trên Cổng thông tin quốc gia về đầu tư. 

“Dẫn đường” cho điều kiện tiếp cận thị trường

Nghị định 31 đưa ra các nguyên tắc áp dụng điều kiện mở cửa thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài khi phù hợp, cụ thể: 

• Đối với ngành, nghề kinh doanh trong danh mục: (1) nhà đầu tư không được đặt chân vào “khu vực cấm” của 25 ngành, nghề chưa được tiếp cận thị trường; (2) nhà đầu tư cần đáp ứng các điều kiện tương ứng của 59 ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện mà họ dự định kinh doanh. 

Theo đó, những điều kiện này có thể được tìm thấy trong các quy định pháp luật hoặc điều ước quốc tế của Việt Nam. Trong đó: (1) Cam kết WTO có thể được áp dụng đối với nhà đầu tư từ các nước không phải là thành viên WTO (trừ khi có quy định khác); (2) Việc áp dụng điều ước quốc tế sẽ được ưu tiên nếu thuận lợi hơn cho nhà đầu tư; (3) nhà đầu tư có thể lựa chọn xem có nhiều điều ước quốc tế áp dụng cho trường hợp của mình hay không. 

• Đối với ngành, nghề kinh doanh không có trong danh mục: nhà đầu tư tiếp cận thị trường tương tự như nhà đầu tư trong nước. 
• Đối với ngành, nghề kinh doanh chưa cam kết: áp dụng pháp luật Việt Nam (nếu có); ngược lại, nhà đầu tư được đối xử như nhà đầu tư trong nước. 

Ngoài ra, đề cao về hiệu lực bất hồi tố, Nghị định 31 khẳng định nếu có sự thay đổi về luật, nhà đầu tư đã đáp ứng các điều kiện trước đó có thể tiếp tục mà không cần xem xét. Tuy nhiên, đối với việc thành lập công ty, thực hiện dự án mới, nhận chuyển nhượng dự án, M&A hoặc thay đổi mục tiêu, ngành nghề kinh doanh, nhà đầu tư phải tuân thủ và đáp ứng các điều kiện mới. 

Đăng ký M&A: có gì mới?

Đăng ký M&A có liên quan chặt chẽ đến việc xác định giới hạn tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại công ty. Theo đó, Nghị định 31 làm rõ: (1) nhà đầu tư chỉ cần đáp ứng mức cao nhất nếu có nhiều điều ước quốc tế áp dụng đối với hoàn cảnh của mình; (2) tuy nhiên, nếu kinh doanh nhiều ngành nghề thì nhà đầu tư phải đáp ứng mức thấp nhất trong số đó. 

Đáng chú ý, Nghị định 31 yêu cầu phải nộp văn bản thỏa thuận nguyên tắc về M&A giữa các bên trong hồ sơ đề nghị. Trường hợp đăng ký M&A doanh nghiệp sử dụng đất tại hải đảo, đơn vị hành chính cấp xã biên giới, ven biển hoặc khu vực khác có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh phải cung cấp bản sao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Những yêu cầu này ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến cơ cấu giao dịch M&A của nhà đầu tư nước ngoài.